Czym jest paluch koślawy i co go powoduje? Wszystko, co musisz wiedzieć.
Paluch koślawy to schorzenie charakteryzujące się odchyleniem kości w bocznej części stopy, w miejscu połączenia dużego palca ze stopą. Schorzenie to rozwija się powoli i powoduje odchylenie dużego palca u stopy do wewnątrz, w kierunku pozostałych palców.
Czym tak naprawdę jest słynny haluks, czyli paluch koślawy?
Medyczne określenie palucha koślawego (także krzywego palucha) to haluks lub hallux valgus. A zatem co to takiego ten haluks? Paluchy koślawe są wynikiem przemieszczenia kości lub tkanki w miejscu stawu łączącego duży palec ze stopą. W języku medycznym jest to pierwszy staw śródstopno-paliczkowy. W stawie tym pierwsza długa kość stopy (kość śródstopia) łączy się z pierwszą kością palca (paliczkiem). Przemieszczenie prowadzi do nieprawidłowego ruchu i zwiększonego nacisku na ten staw. Z upływem lat nieprawidłowy ruch i nacisk powoli powodują zmiany w ułożeniu kości, przez co duży palec odchyla się do wewnątrz stopy, a w niektórych przypadkach nawet zachodzi na palec z nim sąsiadujący. W konsekwencji staw jest wypychany do góry, powodując powstanie wypukłości zwanej paluchem koślawym. To samo schorzenie w przypadku małego palca u stopy znane jest jako bunionette lub „mały haluks”.
Komu dokucza paluch koślawy?
U kobiet paluch koślawy występuje 10 razy częściej, niż u mężczyzn. Jednym z czynników, który wydaje się sprzyjać powstawaniu paluchów koślawych, jest długotrwałe noszenie butów na wysokim obcasie i z wąskimi noskami, które ściskają palce i prawdopodobnie są jedną z przyczyn, dla których kobiety bardziej niż mężczyźni narażone są na występowanie paluchów koślawych. Osoby wykonujące pewne zawody, które wymagają dużo stania lub intensywnej pracy stóp (na przykład pielęgniarki, stewardessy czy tancerze baletowi), również są bardziej narażone na powstawanie haluksów z powodu ciągłego nacisku wywieranego na stopy. U nastolatków paluchy koślawe najczęściej występują u dziewcząt w wieku od 10 do 15 roku życia. Haluksy u osób młodych, inaczej niż u dorosłych, są jednak najczęściej związane z predyspozycjami genetycznymi. Mimo że paluchy koślawe występują głównie wśród kobiet, zdarzają się one również u mężczyzn i chłopców.
Jak wyglądają i jakie odczucia wywołują haluksy?
Z początku paluchy koślawe wyglądają tak, jak gdyby staw łączący duży palec ze stopą odrobinę wystawał na zewnątrz. Z czasem zmiana ta przekształca się w rzeczywistą wypukłość, która może stać się zaczerwieniona lub opuchnięta z powodu wywieranego na nią zwiększonego nacisku. Wypukłość może być bolesna, a duży palec może stać się sztywny, utrudniając poruszanie palcami i chodzenie. Z powodu zwiększonego nacisku i tarcia wywieranego na powstałą wypukłość na paluchu koślawym mogą tworzyć się pęcherze; z biegiem czasu skóra pokrywająca paluch może stwardnieć, tworząc odcisk lub modzel.
Haluksy - przyczyny i objawy
Przyczyny powstawania haluksów nie są jeszcze do końca jasne — jednak wydaje się, że do ich wystąpienia mogą prowadzić trzy różne drogi.
- Predyspozycje genetyczne do powstawania paluchów koślawych w rodzinie.
- Leżąca u podłoża dolegliwości choroba zapalna, na przykład reumatoidalne zapalenie stawów lub lekkie deformacje stopy, które mogą powodować puchnięcie stawu, wskutek którego duży palec jest wypychany w kierunku innych palców od wewnątrz.
- Palec może być również wypychany od zewnątrz, na przykład z powodu butów ze zbyt wąskimi noskami, które powodują ucisk stawu.
Ostatni punkt rzadko jest wyłączną przyczyną powstania palucha koślawego, lecz często bywa przyczyną powstawania haluksów na stopach, które są wrażliwe na występowanie tej przypadłości, jeżeli spełniony jest jeden z pozostałych dwóch warunków.
Jakie etapy powstawania palucha koślawego wyróżniamy?
Początkowo haluksy są małe i mogą pozostawać przez pewien czas niezauważone. Jednak z czasem stan stopy się pogarsza. Progresja jest zależna od kilku czynników, takich jak wybór obuwia, rodzaj aktywności fizycznej i masa ciała. Te czynniki mają bezpośredni wpływ na nacisk na staw śródstopno-paliczkowy przy każdym stawianym kroku. Ból nasila się wraz z powiększaniem się koślawości palucha.
Zaawansowana deformacja koślawa palucha jest nie tylko bolesna, ale również zmienia wygląd stopy. W skrajnych przypadkach duży palec może nawet zachodzić na palec sąsiadujący. Pęcherze lub modzele mogą powstawać na paluchu koślawym lub pomiędzy palcami, co jeszcze bardziej nasila dyskomfort powodowany samą deformacją.
Ostatecznie paluchy koślawe mogą prowadzić do zapalenia stawu śródstopno-paliczkowego. Dalszymi konsekwencjami są sztywność stawu, uszkodzenie chrząstki stawowej oraz związany z tym przewlekły ból i zapalenie stawów.
Co robić, gdy na stopie powstał haluks?
Paluchy koślawe można usunąć wyłącznie chirurgicznie, chociaż taki zabieg rzadko bywa konieczny. Jeżeli u podłoża palucha koślawego leży inna deformacja, konieczność zastosowania leczenia operacyjnego jest bardziej prawdopodobna. Progresję i objawy haluksa zwykle można kontrolować i leczyć zachowawczo. Najlepszą metodą kontrolowania palucha koślawego jest unikanie wzmożonego nacisku na staw. Można to osiągnąć, unikając chodzenia na wysokich obcasach lub w butach z wąskimi noskami, a zamiast tego nosić wygodne obuwie. Stosowanie wyściółki w miejscu haluksa, wykonanej na przykład z plastrów na zwyrodnienia kostne COMPEED®, zapewnia dodatkowy komfort. Ból można leczyć zimnymi okładami lub środkami przeciwbólowymi.
Jeżeli chcesz dowiedzieć więcej o sposobach leczenia haluksów, czytaj dalej.
Kiedy należy skonsultować się z lekarzem?
Natychmiast skonsultuj się z lekarzem, jeżeli chorujesz na cukrzycę, ponieważ przyczyna palucha koślawego może być związana ze stopą cukrzycową.
Jeżeli ból utrzymuje się lub jest tak silny, że wpływa na codzienne funkcjonowanie, należy zasięgnąć porady lekarskiej. Z lekarzem lub pracownikiem służby zdrowia warto skonsultować się również wtedy, gdy Twój stan nie poprawi się po kilku tygodniach leczenia w warunkach domowych lub gdy dolegliwość przybiera na sile.
